NFT'lerin popülaritesinin günden güne yükselişi aynı zamanda telif hukukuna ilişkin olarak bazı soru işaretlerini gündemimize getiriyor. Geçtiğimiz yılın başlarında, kendini “Global Art Museum” olarak adlandıran bir bağımsız NFT satıcısı, senelerden beri Hollanda’daki Rijksmuseum'da sergilenen Rembrandt’ın “Night Watch” eseri gibi, Art Institute of Chicago, Birmingham Museum ve Cleveland Museum of Art’tan pek çok ünlü sanat eserinin dijitalleştirilmiş versiyonlarını token haline getirdi.

Global Art Museum isimli satıcı, bu dijitalleştirilmiş sanat eserlerini token haline getirme ve bunları NFT olarak OpenSea platformunda çevrimiçi olarak satma fırsatını yakaladıysa da Rijksmuseum, Twitter'da Night Watch isimli eserin tokenizasyonu için Global Art Museum ile aralarında herhangi bir düzenleme yapılmadığını açıkladı ve sonuç olarak bu durum, Global Art Museum’un sanat eserlerinin sahibi olmadığı ve bu eserlere verilen telif haklarına sahip olmadığı için, adeta Global Art Museum dolandırıcılık yapmakla suçlayan bir dizi iddiaya yol açtı.

Ne var ki, Rijksmuseum’un fiziksel sanat eserleri üzerindeki telif hakları büyük ölçüde sona erdiğinden ve Rijksmuseum’un söz konusu dijital sanat eserleri de kamuya açık olarak sergilendiğinden bu iddiaların geçerli olması için yeterince destekleyici bir argüman söz konusu değil.

Peki, bir an için NFT haline getirilmiş sanat eserlerinin telif haklarıyla korunduğunu ve Rijksmuseum’un sanat eserlerine verilen bu telif haklarının yasal sahibi olduğunu varsayalım. Bu ilginç bir soruyu gündeme getirecektir; Global Art Museum, telif haklarının yasal sahibi olmamasına rağmen, telif hakkıyla korunan sanat eserlerini bir NFT haline getirme ve bu kripto varlığı devretme yetkisine sahip midir?

Bir NFT’nin üretilmesinin ve üçüncü bir tarafa devredilmesinin bir telif hakkı ihlali oluşturup oluşturmayacağına ilişkin genel soruya tek tip bir cevap vermek mümkün değildir. Aslında bir NFT, temel alınan “nesne” hakkında bilgi içeren bir sertifikadır. Bu nedenle, bir NFT'nin sahibi olmak demek, temsil edilen o nesnenin sertifika sahipliği anlamına gelmektedir. Yani o nesnenin NFT’sine sahip olduğunuz anlamına gelir ancak nesnenin kendisine sahip olduğunuz anlamına gelmez.

Bu konuyu biraz açalım; Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca “eser sahibi” eseri meydana getiren kişi olarak tanımlanmıştır. Bir NFT alıcısı, NFT ile ilişkili temelde yatan nesneyi örneğin bir dijital sanat eserini satın aldığını varsayabilir; ancak gerçekte, bu dijital sanat eserini yaratan sanatçı sanatı kopyalama, dağıtma, değiştirme, kamuya açık şekilde gerçekleştirme ve kamuya açık olarak sergileme (özellikle bir başkasına verilmediği sürece) münhasır hakkını elinde bulunduran esas hak sahibidir. Yani hukuk dünyasına göre, o eseri yaratan kişi “eser sahibidir”. Dolayısıyla eser üzerindeki telif hakları eser sahibine ait olacaktır. NFT’yi satın alan sanat meraklısı alıcı ise NFT’nin sahibi olacaktır ancak eser sahibi ile arasında buna münhasır bir sözleşme söz konusu değilse, otomatik olarak telif haklarının sahibi olmayacaktır.

Peki NFT Alıcısının Hakları Ne Olacak?

Bu noktada NFT alım-satımı sırasında akdedilecek sözleşme ile belirlenecek hakların devri çok önemli. Bir defa, NFT’nin değeri, onu yöneten akıllı sözleşmenin içeriğine bağlıdır. Bu bakımdan, öncelikle satın alınmak istenen NFT’nin bir akıllı sözleşmeye bağlı olup olmadığını kontrol etmek yapılması planlanan alım işlemi öncesinde elzemdir.

Akıllı sözleşme, tamamen taraflar arasında belirlenecek hükümlere göre şekillenecektir. Alıcı ve satıcı sözleşmelerini uygun gördükleri şekilde oluşturmakta özgür olmakla birlikte, çoğu NFT satışında, alıcıya sanat eserinin dijital kopyasını ticari olmayan bir şekilde kullanması için münhasır olmayan bir lisans verildiği görülmektedir. Örneğin Kings of Leon, albümlerini NFT olarak satan ilk müzik grubu olarak tarihe geçti. Bunu yaparken de akıllı sözleşmelerinde alıcıya münhasır olmayan, devredilemez ve telifsiz bir lisans ile albümlerini, albüm kapağını ve albüme ilişkin bazı özel ürünleri (konser bileti gibi) ticari olmayan şekilde kişiye özel kullanılmak üzere satılacağını düzenlediler.

Sonuç

NFT'ler kadar teknik bir endüstride, bir alıcının dijital sözleşmeyi iyi analiz etmesi ve bir NFT satışının sonunda tam olarak ne satın aldığını anlaması önemlidir. Temel sanat eseriyle bağlantılı hakların yanlış beyan edildiğine inanan ve değer kaybıyla karşı karşıya kalan bir alıcı çekişmeli bir dava yoluna gitmek durumunda kalabilir. Sonuç olarak, NFT'lerin artan popülaritesi 2022 yılında potansiyel olarak telif hakkı ihlallerinden, akıllı sözleşmelerden doğan anlaşmazlıklara kadar çekişmelerin yükseliş göstermesine sebep olabilir.