Blokzincir teknolojisiyle sanal ve artırılmış gerçekliği birleştiren birbirine entegre edilmiş dijital platformlarda, kullanıcılar avatarları vasıtasıyla diğer kullanıcılarla bağlantı kurabilirken, sanal yerleri ziyaret ediyor, iş yapıyor, sanal ve sanal olmayan mal ve hizmetlerin ticaretini yapabiliyorlar. Peki, metaverse'te de işlemler reel dünyadaki gibi KDV’ye tabi olacak mı? 

Pandemiden beri dijital etkinlikler e-ticaret sektörü için daha popüler hale geldi. Kuşkusuz birkaç tıklama ile katılımcıların çevrimiçi bir portala erişimini sağlamak, yüz yüze bir etkinliği düzenlemekten çok daha kolay hale geliyor. Ancak bu durumda sanal etkinliklerin vergi konusunda karşımıza çıkacak kuralları biraz karmaşık olabilir. Bu etkinliklere İngiltere veya AB'den katılım söz konusu olduğunda, bu ülkelerin her birinde vergi yükümlülüğü doğar. Böyle bir senaryoda AB'nin Import One Stop Shop (IOSS) vergi sistemi (B2C) satışlar özelinde, kıymeti 150 Avro'yu aşmayan sanal etkinlik düzenleyicileri için gündeme gelebilir. Başka bir deyişle, IOSS kuralları metaverse’te düzenlenen etkinlikler, konferanslar ve çevrimiçi kurslar için de geçerli olabilir. Dijital ortamda gerçekleştirilen etkinliklerde müşteriler tarafından giriş ücreti ödeniyorsa (B2C), katılımcının bulunduğu yerdeki vergi oranına bağlı olarak vergi alınması gerekir. 

Türkiye’de bu konu gündeme geldiğinde, KDV’nin doğması ve doğacak olursa kim tarafından/nasıl ödeneceği soruları da beraberinde gelecek. Türkiye’de mevcut yasal şartlar altında ticari faaliyet kapsamında Türkiye’de yapılan hizmet ve mal teslimleri, Türkiye’ye doğru yapılan ve Türkiye’de faydalanılan bir mal veya hizmet ithalatının yapılması KDV kapsamına giriyor. Metaverse platformlarında da gerçekleştirilen işlem ve faaliyetler hizmet olarak değerlendirilebilir.  

Metaverse’te sanal ürün satışları vergilendirilebilir mi?

Teknoloji araştırma şirketi olan Gartner, dünya şirketlerinin %30'unun 2026 yılına kadar metaverse'te mal ve hizmet satışı yapacağını belirtiyor. Dijital gerçekliğin B2C etkileşimlerini artıracağı bir gelecek öngörüyor. Peki sanal vitrinler yakında sanal ürünleriyle e-ticaret satıcılarını geride bırakacak mı? Esasen henüz dünya genelinde sanal ürünlerin vergilendirilebileceğine ilişkin bir kural dizini belirlenmedi. Ancak sanal gerçeklik oyun platformu Second Life, 31 Mart 2022 tarihinden sonra özellikle Yüksek Mahkeme’nin (Supreme Court) Wayfair Satış Vergisi davasına atıfta bulunarak, platform içi satın alımlardan satış vergisi alacaklarını duyurdu. Bununla birlikte platform, kullanıcıların lokasyonlarına göre satış vergisi (sales tax) alınacağını belirtti. Bu duyuruda, Second Life'ın ana şirketi Linden Labs, ABD’li kullanıcılarından premium abonelikler ve arazi ücretleri gibi yinelenen faturalandırma kalemlerinin vergilendirileceğine de yer verdi.  Alınacak vergi miktarının makbuz veya faturada açıkça yer verileceği de ifade edildi. Her ne kadar ABD'deki münferit vergi ücretleri, vergi yargı yetkisine bağlı olarak değişse ve bazı eyaletlerin diğerlerine kıyasla daha düşük satış vergisi uygulaması olsa da Linden Labs bunun için otomatik bir sistem kullanacağını açıkladı. Bu sistem her bir kullanıcı için doğru vergiyi belirleyecek üçüncü bir tarafça sağlanacak ve vergi yasalarını güncel olarak takip edecek. Bu uygulamada ABD'de dört eyalet Delaware, Montana, New Hampshire ve Oregon satış vergisi almazken; Seattle, Chicago, Los Angeles ve Oakland, California eyaletlerinde satış vergileri toplamda %10'a kadar çıkabiliyor. 

Uzmanlara göre, metaverse’te yapılan satışların veya kazançların vergi sonuçlarıyla ilgili olarak Milli Gelir İdaresi (IRS) veya Amerika Birleşik Devletleri'ndeki herhangi bir başka vergi otoritesinden henüz herhangi bir görüş alınmadı. Ancak, metaverse kullanıcıları, işlemlerini tamamen çevrimiçi olarak gerçekleştirse bile gerçek dünyada olduğu gibi bir vergi ödeme yükümlülüğü ile karşılaşabilecek. Dolayısıyla belirli bir muafiyet olmadıkça, eyaletlerdeki tüm satış işlemlerinin vergiye tabi olacağı varsayılıyor.

Kazanç vergisi ne durumda?

Kripto para birimleri karşılığında metaverse'te sanal gayrimenkul satın alan veya kiralayan bir şirket, şirketin vergi mükellefi olduğu yargı bölgesinin vergi mevzuatına bağlı olarak kripto para biriminde vergiye tabi bir kazanç elde edecek. Dolayısıyla, şirket kendi NFT'lerini geliştirir ve bunları bir metaverse platformunda satmaya karar verirse (bir avatar tarafından giyilebilecek benzeri olmayan giysiler satan bir moda şirketi gibi), ilgili NFT'nin değerindeki artıştan elde edilen kazanç da birlikte vergilendirilebilecek. Ancak bu durumda kazançlar üzerinden vergilendirmenin sanal işlemin gerçekleştirildiği anda mı yoksa kripto para biriminin euroya veya dolara dönüştürüldüğü anda mı gerçekleştirileceğine ilişkin sorular gündeme geliyor. Hatta yıl içinde belirli bir andaki değere veya yıl boyunca ortalama değere göre yıllık olarak vergilendirilebilmesi de söz konusu olabilecek. Bir işlemin vergi doğurup doğurmayacağı tamamen işletmenin nerede vergi mükellefi olduğuna bağlı olacak.  Bir başka sorun ise her türlü dijital para biriminin vergilendirilip vergilendirilmeyeceği. Bazı devletler, bitcoinden elde edilen kazancı vergilendiriyor ancak Decentraland'ın MANA jetonlarından elde edilen gelir de vergilendirilebilecek mi? Bütün bu soruların cevaplandırılması için avatarların yasal statüsünü, metaverse’te hangi dijital para birimlerinin kullanıldığını, metaverse platformlarının nasıl çalıştığını ve sanal dünyanın farklı yönlerini anlamak oldukça önem arz ediyor. Bu nedenle uzmanlar tarafından bir kripto vergi çerçevesi oluşturulurken, vergilendirme yerine metaverse platformlarının yapısı öncelikli olarak merkeze alınmalıdır. 

Sonuç

Sanal dünyalar geliştikçe ve işletmelerle birlikte ilerleme fırsatları arttıkça, muhtemel vergilendirme süreçleri de bunu takip edecek. Metaverse'teki ticari faaliyetin uluslararası işletmeler için kazanç anlamında da önemli etkileri olacağı öngörülüyor. Özellikle metaverse popülaritesinin önümüzdeki yıllarda e-ticaret sektörüne yayılma beklentisi, metaverse’te hangi vergi türleri ve kalemlerin ortaya çıkacağı konusundaki soruları da beraberinde getiriyor. Güncel olarak, vergilendirme sürecinin reel dünyada olduğu şekilde mi ilerleyeceği yoksa metaverse platformları için ayrı bir vergi türünün mü oluşturulacağı konusunda net bir görüş hakim değil. Ancak her şekilde vergi yükümlülükleri açısından tüm metaverse platformlarının küresel anlamda ve yerel boyutlarıyla vergi mevzuatlarını takip etmesi gerekiyor.

Bu makalenin orijinali Harvard Business Review Türkiye'de 19 Nisan 2023 tarihinde yayınlanmıştır. Orijinal makalenin Türkçe versiyonu için lütfen tıklayınız.