Türkiye’de Düzenleyici Kurumlar ile Türkiye’de Yakın Dönemde Hayata Geçen Regülasyonlar ve Etkileri 

Türkiye’de finansal düzenlemeler, özellikle son yıllarda hızlı bir şekilde gelişen finans sektörünün etkin ve güvenli bir şekilde işlemesini sağlamak amacıyla devlet ve düzenleyici kurumlar tarafından oluşturulan kurallar ve yönetmeliklerdir. Bu düzenlemeler, Türkiye’deki tüketicilerin korunması, rekabetin teşvik edilmesi, yasadışı faaliyetlerin önlenmesi ve finansal istikrarın sağlanması gibi konuları ele alır. Aynı zamanda düzenleyici kurumların da bu anlamdaki rolünü belirtmek gerekir; Türkiye’deki düzenleyici kurumlar, finansal istikrarın sağlanması, yatırımcıların korunması ve finansal hizmetlerin güvenli ve şeffaf bir şekilde sunulmasında büyük rol oynar. Fintech sektörü, son yıllarda önemli ölçüde büyüdü ve inovasyonu teşvik etti. Bu nedenle, düzenleyici kurumların Fintech sektörünü yakından takip ederek ve gerekli düzenlemeleri yaparak sektörün sürdürülebilir ve sağlıklı bir şekilde büyümesini desteklemeyi amaçlamaları beklenir. 

Bu kurumlar, Fintech şirketlerinin uyum sağlaması gereken mevzuat ve standartları belirleyerek, sektördeki rekabetin adil ve düzgün bir şekilde gerçekleşmesine yardımcı olur. Bu sayede, Fintech sektörünün güvenilirliğini ve istikrarının artırılması, yatırımcılar ve tüketiciler için daha iyi hizmetlerin sunulmasına katkıda bulunur.
 

Düzenleyici Kurumlar
 

1.    Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) 

BDDK, Türkiye’deki bankacılık sektörünü denetleyen ve düzenleyen bağımsız bir kamu kurumudur. 1999 yılında kurulan BDDK, bankaların ve finansal kurumların faaliyetlerini gözlemler, finansal hizmetlerin güvenli ve şeffaf bir şekilde sunulmasını sağlar ve müşterilere karşı adil ve düzgün davranılmasını temin eder. Ayrıca, BDDK, sektördeki riskleri yönetir, bankaların sermaye yeterliliklerini denetler ve finansal istikrarı korumak amacıyla düzenlemeler yapar, politikalar belirler. Kurum, bankaların ve finansal kuruluşların uyum sağlaması gereken standartları ve yönetmelikleri oluşturarak, Türkiye'deki finansal sistemin güvenliğini ve istikrarını destekler. Son yıllarda, BDDK tarafından kredi riski yönetimi, sermaye yeterlilik oranları ve tüketici koruma gibi konulara odaklanan düzenlemeleri hayata geçirildi. Bu düzenlemeler, bankaların daha güvenli ve sağlam bir yapıya sahip olmasına ve tüketicilerin haklarının korunmasına yardımcı oluyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Fintech ve Ce-fi sektörünü etkileyen ses getiren açıklamalarından biri de 25 Kasım 2013 tarihli ve 2013/32 sayılı basın duyurusu oldu Bu duyuruya göre, herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerı̇, Ödeme Hizmetlerı̇ ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmez. Bu nedenle de Ödeme Kuruluşları Kanunu çerçevesinde gözetim ve denetiminin mümkün olmaz.

BDDK’nin 6493 Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamındaki görev ve yetkilerini Merkez Bankasına devretmesine rağmen, karar ve duyuruları bakımından halen Fintech sektörü tarafından takip edilmesi gereken kurumlardan biri olduğu söylenebilir. 
 

2.    Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”)

SPK, Türkiye’de sermaye piyasalarının düzenlenmesi, denetlenmesi ve geliştirilmesinden sorumlu olan bağımsız bir kamu kurumudur. SPK, sermaye piyasalarındaki işlemleri ve faaliyetleri denetler, yatırımcıları korur ve piyasaların şeffaf, adil ve etkin bir şekilde işlemesini sağlamak için düzenlemeler ve politikalar geliştirir. Ayrıca, sermaye piyasalarındaki kuruluşların lisanslanması, denetimi ve uyumluluk süreçlerinden sorumludur. Kurumun temel amacı, sermaye piyasalarının güvenilirliğini ve istikrarını sağlayarak, yatırımcıların güvenini artırmak ve ekonomik büyümeyi desteklemektir. SPK tarafından yakın dönemde yapılan düzenlemeler arasında, yatırımcıların korunması ve şeffaflığın sağlanması için yapılan düzenlemeler, kaldıraçlı alım satım işlemlerine getirilen sınırlamalar ve finansal aracıların lisanslama süreçlerine ilişkin düzenlemeler bulunuyor.
 

3.    Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”)

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (“TCMB”), Türkiye’deki para politikasını yönetir ve finansal istikrarı sağlamak için düzenlemeler yapar.  Yakın dönemde yapılan düzenlemeler arasında, döviz piyasasında istikrarı sağlamak amacıyla yapılan müdahaleler ve politika faiz oranlarında yapılan değişiklikler bulunuyor. 

TCMB tarafından, 16 Nisan 2021 tarih ve 31456 sayılı Resmî Gazete’de, 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) yayımlandı.  Yönetmelikte kripto varlıklar, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanıyor.  Bu yönetmeliğe göre, kripto varlıklar doğrudan veya dolaylı şekilde ödemelerde kullanılamayacak, aynı zamanda buna yönelik hizmetler de sunulamayacak. 

Yine TCMB öncülüğünde yürütülmekte olan merkez bankası dijital para projesi olan Dijital Türk Lirası Projesi’nin birinci faz çalışmaları kapsamında, Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki ilk ödeme işlemleri bir şekilde gerçekleştirildi.  TCMB, teknoloji paydaşları ile birlikte yürüttüğü dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testlerine 2023 yılının ilk çeyreğinde de devam ediyor. Yapılan testlerin sonucu elde edilen bulguların geniş kapsamlı bir değerlendirme raporu ile kamuoyu ile paylaşılması bekleniyor.

Dijital Türk Lirası’nın hukuki boyutuna yönelik çalışmalar ise dijital kimliklendirmenin proje için kritik öneme sahip olduğunu gösteriyor.  Bu nedenle, 2023 yılı boyunca Dijital Türk Lirası’nın teknolojik gereksinimlerinin yanı sıra iktisadi ve hukuki çerçevesine dair çalışmalara da öncelik verilmesi bekleniyor.
4.    Mali Suçları Araştırma Kurulu (“MASAK”)

Türkiye’de finansal suçlarla mücadele ve kara para aklamayı önleme konusunda yapılan düzenlemeler ve denetimler de önemli bir yer tutuyor.  MASAK tarafından yapılan düzenlemeler ve denetimler, bu alanda etkin bir mücadele sağlamak ve finansal sistemin güvenliğini korumak amacını taşıyor. 

Türkiye’de Fintech sektörü ve kripto paraların kullanımı hızla artarken BDDK ve SPK gibi düzenleyici kurumlar, dijital varlık ve ödeme hizmetleri sunan şirketlerin lisanslama ve denetim süreçlerine ilişkin düzenlemeler yapıyor.  Ayrıca, Türkiye'de kripto para alım satım platformlarına yönelik düzenlemeler ve denetimler de artıyor.  Bu düzenlemeler, kripto para piyasalarında daha fazla şeffaflık ve tüketici güvenliği sağlamayı amaçlıyor.

MASAK, geçtiğimiz yıllarda üç düzenlemede değişiklik yaparak, FinTech kuruluşlarına yönelik yenilikler getirdi. Bu değişiklikler, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının uyum programı oluşturma yükümlülüğünü ve uyum görevlisi yardımcısı atama zorunluluğunu içeriyordu. Ayrıca, gerçek kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde uzaktan kimlik tespiti yöntemleri kullanılmasına izin verildi. Elektronik transferler bakımından parasal tutar yükseltilirken, transfer esnasında alınması gereken bilgiler genişletildi ve ek kurallar getirildi. Kimlik tespitinde esas alınan parasal tutarlar güncellendi ve elektronik para ve ödeme kuruluşlarına ilişkin işlemlerde basitleştirilmiş tedbirler için belirlenen parasal tutar sınırları yükseltildi.
 

5.    Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“SEDDK”)

SEDDK, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun kısaltması olup, Türkiye’de sigorta ve özel emeklilik sektörlerinin düzenleyici ve denetleyici kamu kurumudur. Sektör paydaşlarının hak ve menfaatlerini korumayı amaçlayarak, faaliyetlerinin güvenli ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlamak için çalışır.  Aynı zamanda, piyasa düzenini tesis eder ve finansal piyasaların gelişimine katkıda bulunarak sektörün sağlıklı bir yapıya kavuşmasına öncülük eder. 

Türkiye’de düzenlemeye tabi sigorta teknolojileri ve insurtech (sigorta teknolojileri) alanında faaliyet gösteren şirketler, SEDDK’nın gözetimi ve denetimi altında bulunur.  Bu sayede, sektördeki teknolojik yeniliklerin ve gelişmelerin yasal çerçeveler içerisinde gerçekleştirilmesi ve tüketicilerin haklarının korunması amaçlanır. SEDDK, sektörün sürdürülebilir büyümesine ve güçlü bir yapıya sahip olmasına katkı sunarak, sigorta ve özel emeklilik alanlarında güven ve istikrarı sağlamaya yönelik çalışmalarını sürdürür.