2014 yılında kabul edilen 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“E-Ticaret Kanunu”) temel olarak; elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların (“Hizmet Sağlayıcı”) ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların (“Aracı Hizmet Sağlayıcı”) sorumluluklarını, elektronik iletişim araçları üzerinden yapılan sözleşmeleri ve elektronik ticaret temelli bilgi vermeye ilişkin yükümlülükleri, uygulanabilecek yaptırımları düzenliyor. E-Ticaret Kanunu ile aynı zamanda elektronik ticaret piyasasında güven ortamının sağlanması, kişisel verilerin korunması, iletişimin gizliliği ve tüketicilerin elektronik ortamda ve Pazar yerlerinde (Pazar Yeri) yaptıkları işlemlerde korunması amaçlanıyor.

COVID-19 salgınının da etkisiyle rekor seviyede büyüme gösteren e-ticaret pazarının günümüzdeki ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenme ihtiyacı doğdu. Bu doğrultuda Ticaret Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından düzenlenen kanun taslağı, küçük değişikliklerle mecliste kabul edildi ve 07.07.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı.

Değişikliğe konu olan başlıca hususları aşağıda kısaca açıklamakta fayda görüyoruz:

 

Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın Elektronik Pazaryerindeki Hukuka Aykırı İçeriklere İlişkin Sorumluluğu

Kanunun önceki versiyonunda bir gri nokta olarak kalan Aracı Hizmet Sağlayıcılar ve Hizmet Sağlayıcılar arasındaki sözleşme hükümleri ile belirsizliği sona erdirilen “hukuka aykırı içerik” sorununa, bu yeni düzenleme ile açıklık getiriliyor.

Yeni düzenleme ile, Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın, Pazaryeri’ne Hizmet Sağlayıcı tarafından sunulan mal ve hizmet içerikleri ile ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmadığı öngörülüyor. Fakat bu sorumsuzluk ile birlikte, Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya yüklenen birtakım ödevler de bulunuyor. Bu sorumluluklar aşağıdaki şekilde öngörülüyor:

• Hukuka aykırı olduğu belirlenen içeriklerin ivedilikle kaldırılması ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının durumdan haberdar edilmesi,
• Fikri ve sınaî mülkiyete ilişkin olarak, hak sahibinin hak ihlali iddiasında bulunması ve şikayeti halinde, şikayete konu olan içeriğin kaldırılması ve hak sahibine bilgi verilmesi, Hizmet Sağlayıcı’nın şikayetin asılsız olduğunu gösterir belgelerle başvurması halinde ise içeriğin tekrar yayıma alınması.

Bakanlığa Geniş Denetleme Yetkisi

Yeni düzenleme ile Bakanlık, elektronik ticaretin gelişimi ve rekabetin korunması için geniş yetkilerle donatılıyor ve hatta, elektronik ticaretin sürekli olarak gelişen ve değişen bir sektör olduğu gerekçesiyle Hizmet Sağlayıcı ile Aracı Hizmet Sağlayıcı arasındaki “Aracılık Sözleşmesi”nde yer alacak zorunlu unsurları belirlemeye bile yetkili kılınıyor.

Ayrıca; Bakanlık, mevcut “denetim” yetkisine ek olarak elektronik ortamda tutulanlar da dahil olmak üzere her türlü bilgi, belge, defterleri istemeye ve ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya ve gerektiği hallerde (özellikle yazılım ve algoritmaların incelenmesi ihtiyacı duyulması gibi durumlarda) bilirkişi görevlendirmeye yetkili kılınıyor. Bu yetki ile bağlantılı olarak, Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Hizmet Sağlayıcı da, bu doğrultuda gerekli olabilecek her türlü bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtları 10 yıl süreyle saklamakla yükümlü kılınıyor.

Elektronik Ticarette Haksız Uygulamalar

Yapılan düzenleme ile; Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın ve Hizmet Sağlayıcı’nın ticari faaliyetlerini ciddi ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan, veya bir hukuki muameleye taraf olmaya zorlayan ticari uygulamaların “haksız ticari uygulama” niteliğinde olduğu kabul ediliyor. Bu tanıma ek olarak, birtakım eylemler de açıkça belirtilerek haksız ticari uygulama kapsamında değerlendiriliyor. Söz konusu eylemlerden bazıları;

 

• Hizmet Sağlayıcı’nın ticari ilişkilerinin, alternatif kanallardan mal ve hizmet sunmasının veya reklam yapmasının kısıtlanması yahut herhangi birinden mal veya hizmet teminine zorlanması,
• Mal veya hizmet satışı karşılığında Hizmet Sağlayıcı’ya yapılması gereken ödemenin, siparişin tüketiciye ve bedelin Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya ulaşmasından itibaren beş iş günü içerisinde yapılmaması,
• Hizmet Sağlayıcı’nın kampanyalı mal ve hizmet satışına zorlanması,
• Ticari ilişki koşullarının yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılmaması, sözleşmenin kolay erişilebilir vaziyette bulundurulmaması,
• Aracılık Sözleşmesi’nde belirtilmeyen tutar ve oranların Hizmet Sağlayıcı’dan alınması,
• Aracılık Sözleşmesi’nde objektif ölçütlere bağlı olmaksızın yahut kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle Hizmet Sağlayıcı’nın tavsiye listesinde geri düşürülmesi yahut sunulan hizmetin kısıtlanması, askıya alınması, sonlandırılması,
• Sözleşmede açıkça belirlenmediği yahut Hizmet Sağlayııcı yazılı şekilde rıza göstermediği halde, Hizmet Sağlayıcı’nın markasının pazarlama ve tanıtım faaliyetleri için kullanılması.

Bu düzenleme ile, Aracı Hizmet Sağlayıcı ile pazarlık gücüne sahip olmayan Hizmet Sağlayıcıların özgür iradeleriyle hareket edebilmeleri ve istemedikleri sözleşmelere taraf olmaya zorlanmamaları amaçlanıyor.

Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın Yükümlülükleri

Düzenleme ile, Aracı Hizmet Sağlayıcı açısından, çarpıcı ve devrimsel olarak değerlendirilebilecek nitelikte birtakım yükümlülükler öngörülüyor, bunlardan bazıları ise Pazar Yeri’nin bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacminin tutarına göre değişkenlik gösteriyor. Bu yükümlülükler:

Tüm Aracı Hizmet Sağlayıcılar Açısından Geçerli Olacak Yükümlülükler:

• Aracı Hizmet Sağlayıcı, kendisinin yahut ekonomik bütünlük içerisinde bulunduğu kişilerin markalarını, aracılık hizmeti sunduğu Pazar Yerleri’nde satışa sunamaz yahut satılmasına aracılık edemez. Toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden mal ve hizmetler hakkında, bu yasak uygulanmayacak.*

 

Bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmi toplamı on milyar TL’yi aşan Aracı Hizmet Sağlayıcılar açısından geçerli olacak yükümlülükler:

• Hizmet Sağlayıcı ve alıcıdan elde edilen veriler sadece aracılık hizmetinin verilmesi için kullanılacak, aracılık hizmetinin sunulduğu Pazar Yeri’nde yahut başkaca bir elektronik ortamda Hizmet Sağlayıcılar ile rekabet ederken kullanılmayacak.
• Kendi elektronik ticaret ortamları ve Pazar Yerleri arasında erişim imkanı sunulmayacak ve bu ortamlarda birbirlerinin tanıtımı yapılmayacak.
• Hizmet Sağlayıcı’nın satış dolayısıyla elde ettiği verilerin bedelsiz şekilde taşınmasına ve bu verilere erişim sağlanmasına yönelik teknik imkan sağlanacak.
• Hizmet Sağlayıcı tarafından sağlanan içeriğe ilişkin olarak, mevzuata aykırı hususların tespitine yönelik işlemlerin ve tespit edilen aykırılıkların yer aldığı rapor Bakanlığa gönderilecek.
• Şirket kurulması, kurulmuş şirketlerin paylarının devralınması ve payların devredilmesi halinde, bu işlemler bir ay içerisinde Bakanlığa bildirilecek.

Bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmi toplamı otuz milyar TL’yi aşan ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracı Hizmet Sağlayıcılar açısından geçerli olacak yükümlülükler:

• Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın reklam bütçesine ve alıcılara sağlayacağı promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri imkânlarına ilişkin olarak birtakım malî sınırlar öngörülüyor.
• Hizmet Sağlayıcı’nın ticari ilişkileri, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunması ya da reklam yapması kısıtlanamayacak, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlanamayacak, buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilemeyecek.

 

Bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmi toplamı altmış milyar TL’yi aşan  ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan Aracı Hizmet Sağlayıcılar açısından geçerli olacak yükümlülükler:

Aracı Hizmet Sağlayıcı;

• Ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlayamayacak.*
• Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin Hizmet Sağlayıcı olarak yaptığı satışlar ile elektronik ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, eşya taşımacılığı ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamayacak.*
• Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlanması hâlinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayamayacak. Bu hizmetlerin kendisi veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından farklı elektronik ortamlarda verilmesi hâlinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamayacak ve birbirinin tanıtımını yapamayacak.

Hizmet Sağlayıcı’nın Yükümlülükleri

Düzenleme ile Hizmet Sağlayıcı’lara ise, ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin tescilli markasını izinsiz olarak kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamama yasağı getiriliyor.

Aracı Hizmet Sağlayıcı Açısından Lisans Zorunluluğu**

Düzenleme doğrultusunda, Aracı Hizmet Sağlayıcı’ların faaliyetlerine devam edebilmeleri için, Bakanlık’tan lisans almaları ve bu lisansı her yıl yenilemeleri zorunluluğu öngörülüyor. Bu yükümlülük, bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracı Hizmet Sağlayıcılar için geçerli olup, lisans yenileme ücreti, bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmine göre hesaplanacak.

Düzenlemede Kişisel Verilerin Korunması Bakımından Dikkat Çeken Bir Husus Var Mı?

Halihazırda yürüklükte olan E-Ticaret Kanunu uyarınca; hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının, kanun çerçevesinde yapmış oldukları işlemler nedeniyle elde ettikleri kişisel verilerin saklanmasından ve güvenliğinden sorumlu olduğu belirtiliyor. Aynı zamanda, kanunda, kişisel verileri ilgili kişinin onayı olmaksızın üçüncü kişilere iletemeyecekleri ve başka amaçlarla kullanamayacakları düzenlenmişse de, kişisel verilerin korunmasına ilişkin bu maddenin çıkarıldığı görülüyor. Gerekçe olarak; E-Ticaret Kanunu kapsamındaki Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı’ların, aynı zamanda 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) kapsamında birer veri sorumlusu olduğuna işaret ediliyor. Bu doğrultuda, mevcut E-Ticaret Kanunu’ndaki hükmün kişisel verilerin işlenmesi bakımından Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı’ların yükümlülüklerini sınırladığı kanaatine varılarak, ilgili maddenin Kanun metninden çıkarılması uygun görülüyor.  Ayrıca;

 

• Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Hizmet Sağlayıcı’ların denetlenebilirliği ve bu denetimde etkinliğin sağlanması amacıyla Kanun kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlü sayılmasına ilişkin bir yükümlülük getiriliyor.
• Ticari elektronik ileti şikâyet başvurularının sonuçlandırılması sürecinde, ticari elektronik ileti göndericilerinin tespiti konusunda sıkça sorun yaşandığı görülüyor. Şikâyetlerin çok daha kolay ve hızlı şekilde sonuçlandırılabilmesi amacıyla Ticaret Bakanlığı’nın, sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan almaya yetkili olduğuna ilişkin bir düzenleme yer alıyor.

 

Tüm bunlara ek olarak, Hizmet Sağlayıcı’ların ve Aracı Hizmet Sağlayıcı’ların kişisel verilerin hukuka aykırı olarak işlenmesini önlemek, kişisel verilere hukuka aykırı olarak erişilmesini önlemek, kişisel verilerin muhafazasını sağlamak amacıyla uygun güvenlik düzeyini temin etmeye yönelik gerekli her türlü teknik ve idari tedbirleri alma zorunluluğu bulunuyor.

Bununla birlikte KVKK’da düzenlenen aydınlatma ve açık rıza yükümlülüklerini yerine getirmeler, çerezlere ilişkin bilgilendirme yapmaları ve gerekli izinleri almaları, gerekmesi halinde veri sorumluları siciline kayıt yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekiyor.

Sonuç olarak, düzenleme öncesinde E-Ticaret Kanunu’nda yer alan kişisel verilerin korunmasına ilişkin hükümlerin aslında sınırlayıcıydı. Bu düzenleme ile elektronik ticaret kanalıyla gerçek kişi verilerine erişen Hizmet Sağlayıcılar ve Aracı Hizmet Sağlayıcıların aslında KVKK ile tam uyum içerisinde hareket etmesi gereken birer veri sorumlusu olduklarına işaret edilmek istendiği anlaşılıyor.

İdari Para Cezaları

Yürürlüğe girecek yeni düzenlemelere uyulmasının sağlanması amacıyla, bu düzenlemelerin ihlaline ilişkin olarak, kanun koyucu tarafından ağır idari yaptırımlar uygulanması öngörülüyor. Bu doğrultuda; uygulanacak başlıca idari para cezaları

• Haksız ticari uygulamalara ilişkin olarak, haksız ticari uygulamaya maruz kalan her bir Hizmet Sağlayıcı için, Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya on bin TL ile yüz bin TL arası idari para cezası,
• Satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapmaya yahut kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanan her bir Hizmet Sağlayıcı için, Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya beşyüz bin TL idari para cezası;
• Kendine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunan ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapan Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya on milyon TL, mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya ise yirmi milyon TL idari para cezası,
• Söz konusu idari para cezaları uygulanmasına rağmen bir yıl süre içerisinde aykırılığın giderilmemesi yahut aynı aykırılığın tekrarı halinde bir önceki idari para cezası tutarının iki katı,
• Bu fiillerin, Ticaret Bakanlığı’nı yanıltmaya yönelik iş ve işlemlerle gerçekleştirilmesi halinde söz konusu cezaların on katı,

şeklinde uygulanacak. Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın kanuna aykırı diğer işlemleri için de tutarları ve hesaplama şekillerine göre çeşitli ağır idari yaptırımlar öngörülüyor.

Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?

İlgili düzenlemede yer alan değişiklikler, istisna tutulan hükümler hariç olmak kaydıyla, genel itibariyle 01.01.2023 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek. Ayrıca; düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan aracılık sözleşmelerinin de altı ay içerisinde düzenlemeye uygun hale getirilmesi gerekecek, aksi takdirde uygun hale getirilmeyen hükümlerin hükümsüz hale gelecek.

(* 01.01.2024 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek.)

(** 01.01.2025 tarihinden itibaren yerine getirilmeye başlanacak.)

Sonuç:

Tüketici alışkanlıklarını ve perakende ticareti baştan uca değiştiren, Pazar Yerleri için getirilen bu düzenlemelerin amacının rekabet ortamını ve pazarlık gücü olmayan Hizmet Sağlayıcı’ları korumak olduğu görülüyor. Kanun koyucular, değişiklikler ile getirilen düzenlemelerin köklü ve aykırılıkların yaptırımlarının ağır olduğu kanaati ile, Aracı Hizmet Sağlayıcı’ların gerekli operasyonel adaptasyonu sağlayabilmeleri için bir süre veriyor, böylece düzenlemelerin yayım tarihinden çok daha ileri bir tarihte yürürlüğe girmesini sağlayarak Aracı Hizmet Sağlayıcı’lara zaman kazandırıyor.